Zespół ekspertów LPW Smart City przygotował plany zrównoważonej mobilności miejskiej dla siedmiu obszarów funkcjonalnych: dla miasta Ostróda, dla Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Wrocławia, dla Bydgoskiego Obszaru Funkcjonalnego, dla Aglomeracji Beskidzkiej, dla subregionu północnego województwa śląskiego, dla Metropolii Poznań oraz dla Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego. Aktualnie firma przygotowuje plan mobilności dla zespołu gmin: Tomaszów Mazowiecki, Opoczno, Lubochnia.
Wzrastająca ruchliwość mieszkańców, postępująca, niekontrolowana suburbanizacja oraz brak koordynacji działań pomiędzy sąsiednimi gminami, powodują między innymi istotne problemy w funkcjonowaniu obszarów miejskich. Wpływa to bezpośrednio na zwiększenie uzależnienia mieszkańców od samochodu. Powoduje to wzrost kongestii, zatory drogowe, wydłużenie czasu podróży, uciążliwości związane z parkowaniem, malejącą prędkość przemieszczania się po obszarach miejskich. Wskazane czynniki negatywnie oddziałują na środowisko naturalne poprzez zwiększenie hałasu oraz zanieczyszczeń w powietrzu. Wszystko to wpływa na zmniejszenie atrakcyjności obszaru.
Kontynuacja dotychczasowej polityki współcześnie nie pozwala już realnie, skutecznie rozwiązywać problemów transportowych. Istniejącego stanu rzeczy ani niekorzystnych tendencji nie można powstrzymać bez podjęcia systemowych działań strategicznych w skali całości obszaru powiązanego funkcjonalnie.
Dokumentem strategicznym, który pozwala na zaplanowanie działań przyczyniających się do zwiększenia atrakcyjności miejskich obszarów funkcjonalnych i przyciągnięcia mieszkańców i inwestorów poprzez zintegrowane kształtowanie podsystemów transportu, zagospodarowania przestrzennego i odziaływania na społeczeństwo jest Plan zrównoważonej mobilności miejskiej (ang. Sustainable Urban Mobility Plan SUMP). Rolą dokumentu jest kształtowanie systemu transportowego służące przeciwdziałaniu wykluczeniu komunikacyjnemu, zaspokojeniu potrzeb mobilności osób oraz gospodarki w obszarach funkcjonalnych. U podstaw działań leżą: dotychczasowe praktyki planistyczne, udział wszystkich osób i podmiotów zainteresowanych rozwojem systemu transportowego oraz zasady oceny stopnia osiągnięcia celów. Plan określa program długoterminowego rozwoju systemu transportowego w tym cele, priorytety, dostępne, efektywne zestawy działań, zakres odpowiedzialności i obowiązków poszczególnych interesariuszy oraz przydzielane zasoby. Dokument określa sposób zarządzania inwestycjami, monitoring realizacji celów w duchu współpracy instytucjonalnej, w tym jednostek samorządu terytorialnego wszystkich poziomów, dialogu, partycypacji społecznej i zaangażowania mieszkańców, kreując poczucie wspólnego dobra i odpowiedzialności tworzące nową wartość. Zrównoważona mobilność to zapewnienie wszystkim osobom równych szans i możliwości przemieszczania poprzez zagwarantowanie swobodnego wyboru formy przemieszczania w realizacji podróży. Zrównoważona mobilność osiągana jest w rezultacie przyjęcia wspólnej w całym obszarze funkcjonalnym, jednolitej polityki i kierunków rozwoju oraz konsekwentne realizowanie działań wspierających alternatywne wobec samochodu formy przemieszczania.
Nadrzędnym celem dokumentu jest wskazanie działań służących poprawie jakości życia w obszarach metropolitalnych poprzez systemowe, zintegrowane planowanie rozwoju zagospodarowania przestrzennego i systemu transportowego. Realizacja i wdrożenie SUMP zapewnia sprawne i bezpieczne przemieszczanie się różnymi środkami transportu i zmniejszenie obciążenia środowiska powodowanego przez transport. Realizowane działania służą przekształceniu zbioru gmin w spójny, zintegrowany obszar funkcjonalny jednolity z punktu widzenia użytkowników systemu transportowego. Dzięki czemu w rezultacie wdrażania Planu granice gmin nie stanowią bariery w realizacji podróży i rozwoju systemu transportowego a konsekwentnie podejmowane inwestycje są zorientowane celowo, rozwiązują realne problemy transportowe i wpisują się w ogólną koncepcję i kierunki rozwoju.
Zespół ekspertów LPW Smart City przygotował plany zrównoważonej mobilności miejskiej dla siedmiu obszarów funkcjonalnych: dla miasta Ostróda, dla Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Wrocławia, dla Bydgoskiego Obszaru Funkcjonalnego, dla Aglomeracji Beskidzkiej, dla subregionu północnego województwa śląskiego, dla Metropolii Poznań oraz dla Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego. Aktualnie firma przygotowuje plan mobilności dla zespołu gmin: Tomaszów Mazowiecki, Opoczno, Lubochnia.
W każdym z projektów przeprowadzono wielowymiarową diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej oraz podsystemów transportu w obszarze analizy, w tym z zastosowaniem dostępnych baz danych, inwentaryzacji i raportów. W rezultacie cyklicznych konsultacji społecznych poprzedzonych kampanią informacyjną, badań ilościowych i jakościowych oraz rozszerzonego wywiadu środowiskowego określono zachowania, potrzeby transportowe i oczekiwania mieszkańców do których w późniejszym etapie prac dostosowano kierunki rozwoju systemu transportowego i sieci osadniczej. Ponadto przegląd dokumentów strategicznych różnych szczebli wskazał prognozy i pożądane kierunki rozwoju poszczególnych sektorów systemu transportowego i zagospodarowania przestrzennego.
W rezultacie szeroko zakrojonej diagnozy formułowano kluczowe cechy systemu transportowego i zagospodarowania przestrzennego, określano mocne i słabe strony oraz pojawiające się w otoczeniu szanse i zagrożenia. Dzięki temu proponowane w dokumencie działania i kierunki rozwoju pozwalają szybciej osiągać założone cele, poprzez zaplanowanie sposobów reagowania na prognozowane przyszłe zdarzenia. Wyniki przekrojowej analizy posłużyły do sformułowania celów i priorytetów dla długoterminowego rozwoju systemu transportowego miasta/regionu/aglomeracji. Ostateczne zalecenia w zakresie kierunków rozwoju systemu transportowego sformułowano na podstawie opracowania i oceny porównawczej alternatywnych scenariuszy rozwoju i wariantów planowania SUMP. Dzięki prognozom ruchu dokonano oceny wpływu odejścia od dotychczasowej polityki transportowej i realizacji alternatywnych inwestycji wpisujących się w rozważane scenariusze, skutkujące zmianami mobilności i warunków ruchu. Pozwoliło to zidentyfikować najkorzystniejszy scenariusz rozwojowy i zbiór przypisanych do niego działań.
Pomimo jednoznacznie zdefiniowanej roli i znormalizowanej struktury dokumentu jakim jest plan zrównoważonej mobilności miejskiej podstawowym warunkiem, który musi spełniać SUMP jest dostosowanie proponowanych działań i przyjętych kierunków rozwoju do lokalnej specyfiki i charakterystyki obszaru opracowania. Każdy z planów zrównoważonej mobilności opracowanych przez zespół ekspertów LPW Smart City dla obszarów funkcjonalnych posiada unikalne cechy:
- Dla miasta Ostróda zdefiniowano trzy cele główne bezpośrednio nawiązujące do wizji. Odrębnymi celami jest zwiększenie atrakcyjności i zmniejszenie uciążliwości elementów systemu transportowego. Natomiast wśród celów szczegółowych rozdzielono poprawę warunków zamieszkania od zmniejszenia uciążliwości transportu dla mieszkańców;
- Dla miejskiego obszaru funkcjonalnego Wrocławia w ramach poszczególnych pakietów działań scharakteryzowano projekty realizowane w podziale na pięć obszarów wdrażania. Zapewnienie zrównoważonej mobilności zostanie zapewnione m.in. poprzez poprawę efektywności wykorzystania przestrzeni. Działania w tym zakresie obejmują wdrożenie projektów partnerskich, rewitalizację terenów poprzemysłowych oraz zwiększenie udziału transportu wodnego, śródlądowego w przewozach towarów;
- Dla Bydgoskiego Obszaru Funkcjonalnego zrównoważona mobilność zostanie zapewniona w największym stopniu poprzez wdrożenie trzech szczegółowo scharakteryzowanych, kluczowych pakietów projektów obejmujących odpowiednio: strefy obsługi autobusowej, bydgoski ruszt tramwajowy i system dróg rowerowych;
- Dla Aglomeracji Beskidzkiej działania skoncentrowano na poprawie dostępności i bezpieczeństwa ruchu. Każdemu z obszarów tematycznych: transport publiczny, zagospodarowanie przestrzenne, bezpieczeństwo i funkcje turystyczne odpowiada odrębny cel operacyjny. Natomiast wszystkie działania dotyczące infrastruktury transportu zebrano we wspólnym pakiecie;
- Dla Subregionu Północnego Województwa Śląskiego poprawa jakości życia osiągana jest poprzez trzy cele operacyjne zapewniające: zintegrowany i sprawny system transportowy, zmniejszenie negatywnych skutków transportu i efektywne zarządzanie mobilnością;
- Dla Metropolii Poznań przyjęto odrębne cele operacyjne w obszarach rozbudowy systemu PTZ, integracji podsystemów PTZ i zagospodarowania przestrzennego, w charakterystyce działań wprowadzono dodatkowy podział na sektory, a każdy ze scenariuszy dotyczył odrębnego obszaru działań związanych ze zrównoważoną mobilnością;
- Dla Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego rozważane scenariusze różnią się horyzontem czasowym wdrażanych działań. Ze względu na ważną rolę obszaru w gospodarce kraju i walory turystyczne wyodrębniono cele operacyjne dotyczące wzmacniania turystycznej specjalizacji oraz efektywnego zarządzania mobilnością a także pakiet działań z zakresu zintegrowanej logistyki;
We wskazanych Planach poprawa funkcjonowania systemu transportowego osiągana jest w rezultacie wdrażania działań zwiększających atrakcyjność transportu publicznego poprzez rozwój sieci, poprawę dostępności, integrację taryfową, dostarczenie precyzyjnej informacji, dopasowanej do potrzeb, poprawę jakości oraz skrócenie czasu podróży. Mobilność aktywna wspierana jest dzięki ujednoliceniu standardów dróg rowerowych i ciągów pieszych oraz rozwojowi sieci i wsparciu infrastruktury ostatniej mili. Planowane są działania i kampanie na rzecz poprawy bezpieczeństwa ruchu, edukacji, promowania właściwych zachowań komunikacyjnych. Kształtowane są obszary bliskich odległości oraz zwarta zabudowa o mieszanych funkcjach w tym według koncepcji TOD. Rewitalizowane są tereny zielone. Planowana jest obsługa transportowa rozwijanych obszarów, w tym poprzez rezerwację przestrzeni dla przyszłych inwestycji, zwłaszcza infrastrukturalnych, w rozwój alternatywnych względem samochodu form przemieszczania. W ramach działań zdefiniowanych w rozważanych planach wspierany jest transport nisko i zeroemisyjny oraz poprawa jakości życia poprzez usprawnienie i wyprowadzenie z terenów śródmieść ruchu towarowego, tranzytowego, usprawnienie procesów dystrybucji i logistyki miejskiej oraz wsparcie zielonych przewozów intermodalnych.
W rezultacie wdrożenia Planu następuje powstrzymanie suburbanizacji, poprawa wizerunku miast, zwiększenie konkurencyjności miast, skuteczna realizacja zobowiązań prawnych oraz uzyskuje się dostęp do zewnętrznego finansowania inwestycji.
Red. Adrian Barchański LPW Smart City